Prema odredbama Zakona o izvršenju i obezbeđenju sud dosuđuje obustave na zaradu zaposlenog. To praktično znači da poslodavci, nakon što utvrde mesečnu zaradu zaposlenog za isplatu (neto) na osnovu osnovne zarade zaposlenog, učinka i uvećanja po svim osnovama utvrđenim aktom poslodavca (minuli rad, noćni, prekovremeni i rad na praznik), imaju obavezu da izvrše obustavu u skladu sa dobijenom sudskom presudom. Međutim, kad je reč o primeni zakonskih odredbi o obustavi po izvršnoj sudskoj odluci, postoji jasno ograničenje do koje granice zarada može da se umanji po ovom osnovu. U inoviranom članu 258. Zakona, koji je u primeni od 1. januara 2020. godine, a odnosi se na izvršenja na primanjima zaposlenog lica, utvrđena je sledeća regulativa:
1) Izvršenje na zaradi ili plati, naknadi zarade, odnosno plate može da se sprovede u visini do jedne polovine zarade, naknade zarade, plate, naknade plate, odnosno do njihove četvrtine, ako je njihov iznos jednak ili manji od minimalne zarade utvrđene u skladu sa zakonom.
2) Izvršenje na zaradi ili plati, naknadi zarade, odnosno plate koja ne prelazi iznos prosečne neto zarade prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike može da se sprovede do njihove trećine.
3) Izvršenje na minimalnoj zaradi sprovodi se do njene četvrtine.
4) Radi namirenja potraživanja po osnovu zakonskog izdržavanja, izvršenje na primanjima iz t. 1–3) može da se sprovede do polovine primanja.
Sprovođenje izvršenja
Kao što se vidi, odredbama člana 258. Zakona bliže je uređeno ograničenje izvršenja na zaradi/plati zaposlenog – izvršnog dužnika. Prema navedenim odredbama, izvršenje je moguće sprovesti na:
1) zaradi ili plati i
2) naknadi zarade ili plate,
u visini:
- a) do 1/2 zarade ili naknade zarade, plate ili naknade plate, koja je:
– veća od prosečne neto zarade prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike i
– veća od minimalne zarade utvrđene u skladu sa zakonom;
- b) do 1/3 zarade ili plate, naknade zarade, odnosno naknade plate, koja ne prelazi iznos prosečne neto zarade prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike;
- v) do 1/4 zarade ili naknade zarade, plate ili naknade plate, ako je njihov iznos jednak ili manji od minimalne zarade utvrđene u skladu sa zakonom
Izuzetno, izvršenje na zaradi ili plati, naknadi zarade, odnosno naknadi plate i minimalnoj zaradi, radi namirenja potraživanja po osnovu zakonskog izdržavanja, može da se sprovede do polovine tih primanja.
Treba imati u vidu da Zakon u članu 288. stav 2. definiše da pojam zarada/plata obuhvata sva primanja zaposlenog po osnovu rada, bez poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade (neto primanja).
Kao što se vidi, u Zakon je uvedena „slojevitost” u sprovođenju izvršenja na zaradama/platama, tako što su od 1. januara 2020. godine izmenjeni – zapravo povećani – zaštićeni iznosi primanja izvršnih dužnika, a sve u cilju jačanja socijalne komponente Zakona i zaštite ekonomski slabih slojeva stanovništva.
Zakon o radu
Zakonom o radu („Sl. glasnik RS”, br. 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013, 75/2014, 13/2017 – US, 113/2017 i 95/2018 – autentično tumačenje) propisano je pravo zaposlenog na zaradu, pri čemu je predviđena i odgovarajuća zaštita zarade i naknade zarade. Prema članu 123. stav 1. ovog zakona, novčano potraživanje od zaposlenog poslodavac može da naplati obustavljanjem od njegove zarade samo:
– na osnovu pravosnažne odluke suda,
– u slučajevima utvrđenim zakonom (kao što je samodoprinos) ili
– uz pristanak zaposlenog.
Prema stavu 2. istog člana, na osnovu pravosnažne odluke suda i u slučajevima utvrđenim zakonom poslodavac zaposlenom može da obustavi od zarade najviše do jedne trećine zarade, odnosno naknade zarade, ako zakonom nije drukčije određeno.
Iz navedenih odredbi člana 123. Zakona o radu može da se zaključi da se ograničenje do koga može da se vrši obustava od zarade ne odnosi na obustave za koje je zaposleni dao svoj pristanak (kao što su npr. administrativne zabrane po osnovu stambenih ili potrošačkih kredita, zajam za ogrev, zimnicu i sl.).
Detaljnije o izvršenjima na zaradi i drugim primanjima od 1. januara 2020. godine možete pročitati u broju 1/2020 časopisa Poslovni savetnik, str. 202.
