Osnovni elementi obračuna godišnjeg poreza na dohodak građana za 2019. godinu

Godišnji porez na dohodak utvrđuje se i plaća u skladu sa odredbama čl. 87, 88. i 89. Zakona o porezu na dohodak građana. Krajnji rok za podnošenje poreske prijave za utvrđivanje godišnjeg poreza na dohodak građana za 2019. godinu jeste 15. maj 2020. godine.

U ovom tekstu navedeni su najbitniji elementi utvrđivanja godišnjeg poreza na dohodak građana za 2019. godinu, uz napomenu da godišnji porez na dohodak građana za 2019. godinu plaćaju fizička lica koja su u 2019. godini ostvarila dohodak veći od 2.729.304 dinara.

U aprilskom broju našeg časopisa detaljno ćemo pisati o ovoj temi, a biće obrađeniikonkretniprimerisapopunjavanjemporeskeprijavepoovomosnovu.

Obveznici poreza

U pogledu utvrđivanja godišnjeg poreza postoje dve grupe poreskih obveznika. Prema članu 87. stav 1. Zakona o porezu na dohodak građana („Sl. glasnik RS”, br. 24/2001… i 86/2019 – u daljem tekstu: Zakon), godišnji porez na dohodak građana plaćaju fizička lica koja su u kalendarskoj godini ostvarila dohodak veći od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade po zaposlenom, isplaćene u Republici u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike, i to:

1. rezidenti za dohodak ostvaren na teritoriji Republike i u drugoj državi;
2. nerezidenti za dohodak ostvaren na teritoriji Republike.

Rezident Republike je, prema odredbama člana 7. st. 2. i 3. Zakona, fizičko lice koje ispunjava jedan od sledećih uslova:

1. da na teritoriji Republike ima prebivalište ili centar poslovnih i životnih interesa,
2. da na teritoriji Republike neprekidno ili sa prekidima boravi 183 ili više dana u periodu od 12 meseci, koji počinje ili se završava u odnosnoj poreskoj godini.

Navedeni uslovi za sticanje statusa rezidenta Republike propisani su alternativno, što znači da je potrebno da bude ispunjen jedan od postavljenih uslova da bi određeno lice bilo rezident.

Za određivanje boravka na teritoriji Republike iz navedene tačke 2), punim danom boravka u Republici smatraće se i boravak u delu dana, u bilo kom periodu između 00 i 24 časa, osim dela dana koji fizičko lice provede u tranzitu kroz Republiku.

Zakon u članu 7. daje i sledeća određenja u vezi sa rezidentom – obveznikom godišnjeg poreza:

1. Fizičko lice koje u 2019. godini nije boravilo na teritoriji Republike i koje u njoj ne ispunjava uslov da se smatra poreskim rezidentom po osnovu toga što na teritoriji Republike Srbije ima prebivalište ili centar poslovnih i životnih interesa, neće se smatrati rezidentom Republike za 2019. poresku godinu.
2. Fizičko lice koje nije bilo rezident u godini koja prethodi godini dolaska u Republiku, neće se smatrati rezidentom za period pre dana kada je prvi put ušlo na teritoriju Republike, pod uslovom da u periodu godine koji prethodi danu prvog ulaska na teritoriju Republike ne ispunjava uslov da se smatra rezidentom po osnovu toga što na teritoriji Republike ima prebivalište ili centar poslovnih i životnih interesa.
3. Fizičko lice koje nije rezident u godini koja sledi nakon godine u kojoj je ono konačno napustilo Republiku, neće se smatrati rezidentom za period godine koji sledi nakon dana konačnog napuštanja teritorije Republike, pod uslovom da se u tom periodu ne može smatrati rezidentom Republike po osnovu toga što na teritoriji Republike ima prebivalište ili centar poslovnih i životnih interesa.
4. Fizičko lice koje u momentu prvog ulaska na teritoriju Republike zna da će ispuniti predviđene kriterijume (navedena dva kriterijuma iz člana 7. stav 2. Zakona), smatraće se rezidentom počev od momenta kada je prvi put ušlo na teritoriju Republike.

Nezavisno od prethodno navedenih uslova u stavu 2. člana 7. Zakona, rezident Republike je i fizičko lice koje je iz Republike upućeno u drugu državu radi obavljanja poslova u diplomatskom ili konzularnom predstavništvu Republike, odnosno radi obavljanja poslova za Republiku u međunarodnim organizacijama, u periodu obavljanja delatnosti u tom ili bilo kom drugom diplomatskom ili konzularnom predstavništvu Republike, odnosno međunarodnoj organizaciji.

Saglasno članu 8. Zakona, obveznik poreza na dohodak građana jeste i nerezident – fizičko lice koje nije rezident, za dohodak ostvaren na teritoriji Republike.

Dohotkom nerezidenta obveznika godišnjeg poreza smatra se naročito dohodak koji fizičko lice ostvari po osnovu:

1. rada koji obavlja na teritoriji Republike,
2. korišćenja ili raspolaganja pravom na teritoriji Republike.

Dakle, dohotkom nerezidenta smatra se ne samo zarada koju je ostvario po osnovu rada već i dohodak po osnovu prava iz imovine kojom nerezident raspolaže na teritoriji Srbije.

Neoporezivi iznos

Prema članu 87. stav 1. Zakona, godišnji porez na dohodak građana plaćaju fizička lica rezidenti i nerezidenti, za dohodak ostvaren na teritoriji Republike, koji su u kalendarskoj godini ostvarili dohodak veći od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Republici u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike. Prosečna godišnja zarada po zaposlenom isplaćena u Republici u 2019. godini je iznosila 909.768,00 dinara, pa kada se taj iznos pomnoži sa 3, dobija se neoporeziv iznos za 2019. godinu od 2.729.304 dinara.

Prihodi koji se oporezuju godišnjim porezom na dohodak

Prema odredbi člana 87. stav 2. Zakona, predmet oporezivanja godišnjim porezom na dohodak građana jeste godišnji zbir prihoda koji su isplaćeni (ostvareni) u periodu od 1. januara zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, nezavisno od toga za koji su period isplaćeni, po sledećim osnovama:

1. zarada– čl. od 13. do 14b Zakona, umanjena za poresko oslobođenje iz člana 15b Zakona (15.000 dinara, odnosno 15.300 dinara);
2. oporezivi prihod od samostalne delatnosti– čl. 33. stav 2. i čl. 40. Zakona;
3. oporezivi prihod od autorskih i srodnih prava i prava industrijske svojine – čl. 55. i 60. Zakona;
4. oporezivi prihod od nepokretnosti – član 65v Zakona;
5. oporezivi prihod od davanja u zakup pokretnih stvari – član 82. st. 3. i 4. Zakona;
6. oporezivi prihod sportista i sportskih stručnjaka – član 84a Zakona;
7. oporezivi drugi prihodi – član 85. Zakona;
8. prihodi prethodno navedeni od 1) do 7), ostvareni i oporezovani u drugoj državi – za obveznike rezidente koji su dohodak ostvarili u drugoj državi.

Prema odredbi člana 87. stav 4. Zakona, dohodak ostvaren po prethodno navedenim osnovama, koji je predmet oporezivanja godišnjim porezom na dohodak građana, uvećava se za iznos koji se u kalendarskoj godini za koju se utvrđuje godišnji porez, obvezniku isplati po osnovu povraćaja doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, u skladu sa zakonom kojim se uređuju doprinosi za obavezno socijalno osiguranje. Saglasno tome, iznos koji je za 2019. godinu obvezniku isplaćen po osnovu povraćaja više plaćenih doprinosa za obavezno socijalno osiguranje uračunava se u dohodak koji se oporezuje godišnjim porezom za 2019. godinu. U vezi sa ovom zakonskom odredbom potrebno je podsetiti na to da je ministar finansija u „Službenom glasniku RS” broj 104/2018 objavio da najviša godišnja osnovica doprinosa za obavezno socijalno osiguranje za 2019. godinu iznosi 4.100.700 dinara. Prema tome, pravo na povraćaj doprinosa za socijalno osiguranje za 2019. godinu imaju fizička lica (obveznici doprinosa) koja su tokom kalendarske 2019. godine platila doprinos za socijalno osiguranje na osnovicu koja prelazi iznos od 4.100.700 dinara, pa se taj iznos povraćaja ovim licima uračunava u dohodak koji je predmet oporezivanja godišnjim porezom.

Prihodi koji se umanjuju za plaćeni porez i doprinose za obavezno socijalno osiguranje

Prema odredbi člana 87. stav 3. Zakona:

1) zarada, paušalno oporezovani prihodi od samostalne delatnosti, oporezivi prihod od autorskih i srodnih prava i prava industrijske svojine, oporezivi prihod sportista i sportskih stručnjaka i oporezivi drugi prihodi iz člana 85. Zakona umanjuju se za porez i doprinose za obavezno socijalno osiguranje plaćene na te prihode u Republici na teret lica koje je ostvarilo zaradu, odnosno oporezive prihode.

2) oporezivi prihodi od samostalne delatnosti obveznika koji nisu paušalci, oporezivi prihod od nepokretnosti i oporezivi prihod od davanja u zakup pokretnih stvari umanjuju se za porez plaćen na te prihode u Republici.

3) za preduzetnike koji su se opredelili za ličnu zaradu, zarada se umanjuje za porez i doprinose za obavezno socijalno osiguranje plaćene na te prihode u Republici na teret preduzetnika koji se opredelio za zaradu, a oporezivi prihod od samostalne delatnosti koji ostvari od samostalne delatnosti umanjuje se za porez plaćen na te prihode u Republici.

Saglasno stavu 5. člana 87. Zakona, prihodi fizičkog lica – rezidenta Republike Srbije, koji su predmet oporezivanja godišnjim porezom (t. od 1) do 8) stava 2. člana 87. Zakona), a ostvareni su i oporezovani u drugoj državi, umanjuju se za porez plaćen u drugoj državi. Dakle, kada se utvrđuje poreska osnovica za godišnji porez, ako je obveznik – rezident ostvario zaradu ili drugi oporeziv prihod na koji je plaćen porez u drugoj državi, taj oporezivi prihod umanjuje se za iznos poreza plaćenog po navedenom osnovu u toj državi.

Prihodi koji ne ulaze u godišnje oporezivanje

Godišnji porez na dohodak građana ne plaća se na isplaćene:

1) prihode od kapitala – član 61. stav 1. Zakona, i to:

• kamate po osnovu zajma, štednih i drugih depozita – oročenih ili po viđenju i po osnovu dužničkih i sličnih hartija od vrednosti,
• dividende i učešće u dobiti,
• prinos od investicione jedinice otvorenog investicionog fonda;
• uzimanje iz imovine i korišćenje usluga privrednog društva od strane vlasnika društva za njihove privatne potrebe i ličnu potrošnju;

2) ostvarene kapitalne dobitke – član 72. Zakona;

3) dobitke od igara na sreću – član 83. Zakona i

4) prihode od osiguranja lica – iz člana 84. Zakona.

Prihodi po ovim osnovama ne uključuju se u godišnji zbir za oporezivanje, odnosno ne unose se u godišnju poresku prijavu.

Dohodak za oporezivanje

Saglasno odredbi člana 87. stav 6. Zakona, dohodak za oporezivanje čini razlika između:

1. prihoda koji su predmet oporezivanja godišnjim porezom, umanjenih za porez i doprinose za obavezno socijalno osiguranje koji su plaćeni iz prihoda fizičkog lica (dakle, dohotka utvrđenog u skladu sa st. od 2. do 5. člana 87. Zakona), i
2. propisanog godišnjeg neoporezovanog iznosa dohotka (odnosno neoporezivog iznosa iz stava 1. istog člana Zakona).

Na primer, ako je zbir prihoda koji podležu godišnjem oporezivanju (prihodi minus plaćeni porez i doprinosi) veći od 2.729.304 dinara, dohodak za oporezivanje utvrđuje se u visini razlike između zbira tih prihoda i neoporezovanog iznosa.

Fizička lica kojima je ostvareni dohodak u 2019. godini (prihodi minus plaćeni porez i doprinosi) veći od neoporezivog iznosa od 2.729.304 dinara podležu plaćanju godišnjeg poreza na dohodak građana. 

Poreska osnovica

Poresku osnovicu za plaćanje godišnjeg poreza na dohodak građana predstavlja oporezivi dohodak saglasno odredbama člana 88. Zakona. Oporezivi dohodak čini razlika između:

• dohotka za oporezivanje (utvrđenih, kako je prethodno izneto, na osnovu člana 87. stav 6. Zakona: oporezivi prihodi – plaćeni porez i doprinosi iz tih prihoda – neoporezivi iznos) i
• ličnih odbitaka.

Prema članu 88. stav 1. Zakona, obveznik godišnjeg poreza na dohodak građana ima pravo na lične odbitke koji iznose:

• za poreskog obveznika: 40% od prosečne godišnje zarade po zaposlenom u Republici u 2019. godini, što iznosi 363.907,20 dinara;
• za izdržavanog člana porodice: 15% od prosečne godišnje zarade po zaposlenom u Republici u 2019. godini, po članu, što iznosi 136.465,20 dinara.

Odredbama člana 88. st. 2. i 3. Zakona precizirana su i sledeća ograničenja koja treba imati u vidu u praksi:

1. Ukupan iznos ličnih odbitaka po oba navedena osnova ne može biti veći od 50% dohotka za oporezivanje;
2. Ako su dva ili više članova porodice obveznici godišnjeg poreza na dohodak građana, odbitak za izdržavane članove porodice može ostvariti samo jedan obveznik (na primer, ako roditelji imaju dva deteta, a oba roditelja su obveznici godišnjeg poreza, samo jedan roditelj može da umanji dohodak za oporezivanje za dva izdržavana člana porodice ili majka može da umanji za jednog, a otac za drugog izdržavanog člana). Dakle, izdržavani članovi domaćinstva mogu biti samo jednom osnov za lični odbitak poreskog obveznika.

Prema odredbi člana 10. Zakona, izdržavanim članovima porodice, u smislu ovog zakona, smatraju se sledeća lica koja obveznik izdržava:

1. maloletna deca odnosno usvojenici;
2. deca odnosno usvojenici na redovnom školovanju ili za vreme nezaposlenosti, ako sa obveznikom žive u domaćinstvu;
3. unuci, ako ih roditelji ne izdržavaju i ukoliko žive u domaćinstvu sa obveznikom;
4. bračni drug;
5. roditelji odnosno usvojioci.

Poreska stopa

Prema odredbi člana 89. Zakona, godišnji porez na dohodak građana obračunava se i plaća po sledećim propisanim poreskim stopama:

1) za poreskog obveznika koji je u kalendarskoj godini ostvario oporezivi dohodak do šestostruke prosečne godišnje zarade u Republici – stopa godišnjeg poreza iznosi 10%;

2) za poreskog obveznika koji je u kalendarskoj godini ostvario oporezivi dohodak koji je veći od šestostruke prosečne godišnje zarade u Republici – stopa godišnjeg poreza je 10% na iznos do šestostruke prosečne godišnje zarade i 15% na iznos preko šestostruke prosečne godišnje zarade.

Prema tome, pošto šestostruka prosečna godišnja zarada u Republici za 2019. godinu iznosi (6 × 909.768 din.) 5.458.608 dinara, ako je poreski obveznik u 2019. godini ostvario oporezivi dohodak u iznosu:

• do 5.458.608 dinara – primenjuje se poreska stopa od 10%;
• preko 5.458.608 dinara – primenjuje se poreska stopa od 10% na iznos do 5.458.608 dinara, a poreska stopa od 15% na iznos preko 5.458.608 dinara.

Da zaključimo, svi građani – poreski obveznici Srbije koji su u 2019. zaradili više od 2.729.304 dinara dužni su da Poreskoj upravi podnesu prijavu za plaćanje godišnjeg poreza na dohodak. Obveznici tog poreza su državljani Srbije, kao i stranci koji su svoj dohodak zaradili na teritoriji Republike Srbije. Poreske prijave se podnose isključivo elektronski, a rok je 15. maj 2020. godine.